^Back To Top

Biały rozkład drewna w meblach

Biały rozkład drewna

   Podczas użytkowania mebli częściej możemy zaobserwować rozkład brunatny lecz nie sposób pominąć degradację białą. „Próchnienie” drewna jest mniej agresywnym proces niż zgnilizna lecz trudniej ją zauważyć. Przy dostatecznie długim okresie infekcji może wyrządzić bardzo poważne zniszczenia w meblach, konstrukcjach, szkieletach itd...

   Rozkład biały jest dokonywany przez różnego rodzaju grzyby lecz ma jedną wspólną cechę, w pierwszej kolejności intensywnie rozkładają ligninę (substancja lepiszczowa komórek). Grzyby tego rodzaju destrukcji, mają zdolność do wydzielania ektoenzymów, które utleniają polifenole ligniny. Podczas rozkładu ligniny przez grzyby dochodzi także do rozkładu celulozy lecz nie następuje to w tak znaczącym stopniu jak rozkład ligniny. Celuloza oraz hemicelulozy czyli polisacharydy rozkładają się podczas pierwotnego metabolizmu grzyba, rozkład ligniny odbywa podczas metabolizmu wtórnego. Najliczniejszą grupą grzybów tego rozkładu to gromada Basidiomycota (grzyby podstawczaki). Występują one na całym świecie. Doliczono się kilka tysięcy gatunków. Powodują one rozkład drewna liściastego i iglastego. Na zdjęciu przedstawiciel tej grupy- Kolczak obłączasty. Ponadto grzyby które mogą powodować rozkład biały lub zbliżony do białego to gatunki z gromad Hypocreaceae, Leotiaceae, Xylariaceae i inne należące do gromady Ascomycota (grzyby workowe). Na zdjęciu typowy przedstawiciel tej grupy grzybów (Kustrzbka) . Rozkład biały jest typowym rozkładem leśnym bądź składowym. Często możemy spotkać przewrócone drzewa w lesie zaatakowane właśnie tego rodzaju rozkładem. Dużo rzadziej spotkamy powalone drzewa zaatakowane rozkładem brunatnym.

   Rozkład drewna przebiega w każdym przypadku trochę inaczej. Czynników wpływających na ten proces jest wiele (gatunek grzyba, drewna, siedliska, etc.). Część grzybów rozkłada jednocześnie wszystkie składniki ścian komórkowych natomiast inne rozkładają tylko ligninę. Mówimy wtedy o rozkładzie symultanicznym (równoczesnym) oraz o rozkładzie selektywnym (wybieranie składników). Rozróżniamy także rozkłady jednolite i niejednolite. Możemy rozróżnić także rozkład cętkowany, rozmazany i włóknisty.


Rozkład jednolity

   Drewno zaatakowane grzybem staje się stopniowo matowe i traci swoje właściwości mechaniczne. Tkanka drzewna staje się biała na całym przekroju (celuloza naturalnie ma biały kolor, lignina nadaje brązową barwę) i drewno stopniowo traci swoją gęstość. Gdy mamy do czynienia z zaawansowanym atakiem grzyba drewno staje się kruche, miękkie, gąbczaste i można je połamać w dłoniach. Grzyby tego rodzaju mogą atakować drewno, jak i żywe drzewa powodując wewnętrzną zgniliznę. W żywym drzewie mamy zawsze do czynienia z pseudosklerotyczną barierą ochronną. Jest to strefa inwazyjna. Podczas ataku grzyba drewno wytwarza pas odcinający tkankę porażoną przez grzyb od tkanki zdrowej. Charakterystyczną cechą tego pasa jest zmiana przebarwienia drewna. Pas ten odporny jest na działania grzybów, bakterii i owadów.

   Rozkład niejednolity ogranicza się do lokalnych obszarów drewna. Grzybnia kształtem przypomina małe wrzeciona, zagłębienia, łaty itd. Formy te są przebarwionymi na biało tkankami. W pierwszym etapie rozkładu drewno przebarwia się na ciemniejszy kolor (reakcja obronna drewna) dlatego kiedyś często mylono rozkład biały z brunatnym. W pierwszej kolejności grzyb rozkłada dostępne cukry. Kolejnym etapem jest delignifikacja a na samym końcu rozkłada celulozę. Biały niejednolity rozkład pstry (jamkowy) często występuje w drewnie żywym. Rozkład może obejmować jeden lub kilka słojów rocznych tworząc przy tym głębokie jamy np. Phellinus Pini, Phellinus nigrolimitatus (często nazywane hubami). Na wygląd rozkładu często wpływa także obecność żywic, garbników itd. Grzyby atakują zarówno drewno wczesne jak i późne, biel jak i twardziel. W zależności od ilości substancji pokarmowych grzyb zaczyna od najłatwiej dostępnych. W pierwszej kolejności grzyby odżywiają się hemicelulozami i ligniną.

Rozkład drewna

Rozkład drewna symultaniczny i selektywny


Rozkład symultaniczny

   Jest rozkładem równoczesnym. Grzyb atakując drewno szybko przerasta wszystkie komórki. Najczęściej pierwszy zostaje porażony miękisz, gdyż to właśnie w nim jest najwięcej łatwo dostępnych substancji odżywczych. Po opróżnieniu miękiszu grzyb szybko rozprzestrzenia się jamkami po komórkach. Rozkład może objawiać się jednoczesną degradacją ligniny, celulozy i hemiceluloz. Komórki drewna rozkładane są od ścian S3 do s1 (wcześniejszy artykuł) Przez cały czas rozkładu grzyb wchłania wszystkie produkty rozkładu. W komórkach objętych rozkładem równoczesnym występuje dużo strzępek grzybni oraz można zaobserwować powiększające się koryta między komórkami. Rozpoczęcie rozkładu następuje w świetle komórki i przebiega w kierunku blaszki środkowej. Najczęściej występuje on u gatunków iglastych. Końcowy etapem to erozja blaszki środkowej.


Rozkład selektywny


   Lignina ulega szybciej rozkładowi niż celuloza. Grzyb rozkładający drewno w sposób selektywny dokonuje destrukcji poprzez usuwanie ligniny z wnętrza ścian komórkowych i poprzez całkowite rozłożenie blaszki środkowej bez naruszenia struktury ściany wtórnej. Szybkość oraz rozmiar rozkładu zależy od wielu czynników. Podczas badań 30% ubytku masy dał 70% ubytek ligniny. Atak grzyba zaczyna się od blaszki środkowej. Często w wyniku rozkładu blaszka środkowa zostaje usunięta co powoduje całkowity rozpad tkanki drzewnej lecz poszczególne komórki zachowują pierwotny kształt.
Rozkład tego typu nie wywołuje obserwowalnego ubytku masy celulozy, lecz w wyniku delignifikacji zostaje ona uwolniona. Strzępki w komórkach porażonych grzybem są nieliczne. Nie występują wyraźne koryta w ścianach komórek.

 

 

Jarosław Gerszyński

Autor: Jarosław Gerszyński

O autorze: Jarosław Gerszyński jest absolwentem Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Ukończył studia na kierunku Technologia drewna. Współpracuje z firmą Made of Wood Group.

Dołącz do Jarosława Gerszyńskiego na Google+

Strona: www.zrobionezdrewna.pl