Celem przerobu tartacznego w Polsce jest przerób różnogatunkowego drewna okrągłego na lite produkty rynkowe (produkty kompleksowego przerobu drewna, wyroby tartaczne dla budownictwa i meblarstwa). Do zadań tartaku także należy zagospodarowanie odpadami typu wióry i trociny oraz pozostałymi odpadami drzewnymi.
Statystycznie Polska jest na 6 miejscu w pozyskaniu drewna w europie, wynosi ona około 5,6 mln m3/rok (1 mln liściaste oraz 4,6 mln iglaste).
Wykorzystanie:
Lesistość w Polsce wynosi około 27,6% co daje nam 35 miejsce w europie. Na pierwszych miejscach jest Finlandia (76%) oraz Szwecja (67%). Średnia ilość lasu przypadająca na jednego polaka wynosi około 1/4 ha (średnia europy 0,36 ha). Przeciętny wiek drzewostanu w Polsce wynosi 54-55 lat (Szwajcaria 85). Maksymalna lesistość występuje w województwie Lubuskim (49%), Zachodnio-Pomorskim (35%), Podkarpackim (37%), Pomorskim (35%), Śląskim (32%). Najniższe lesistości występują w Kujawsko - Pomorskim, Mazowieckim, Lubelskim, Wielkopolskim, Łódzkim (około 22,5%).
Struktura własnościowa lasów w Polsce przedstawia się następująco. 78% lasów to lasy państwowe, 16% to lasy prywatne i pozostałe nieużytki. Struktura gatunkowa to sosna i modrzew - 60%, świerk - 8%, klon, wiąz, dąb, jesion - 6,6%, buk, olsza - 5% oraz pozostałe. Struktura gatunkowa w tartakach to w przeważającej większości drewno iglaste - 72% (sosna 60%, świerk 10%, modrzew, daglezja 2%) oraz w mniejszej ilości drewno liściaste 28% (brzoza 10% - głównie na sklejkę, buk 6%, olsza 3% oraz pozostałe).
Tartak jest to zakład przerobu drewna, który obrabia drewno okrągłe w określonej grupie jakości oraz wymiarowej, na materiały tarte określonego i ogólnego przeznaczenia. Każdy tartak składa się minimum z działu obróbki wstępnej (skład surowca) oraz działu obróbki zasadniczej (hala przetarcia).
Tartaki przeznaczone do przerobu drewna iglastego.
Najczęściej w takim tartaku występuje trak ramowy, przyrzynania, pilarka wielosiłowa, rzadko okrawarko-pilarka. Do zalet takiej technologii przetarcia należy duża wydajność. Wynika to z możliwości przecierania kłody w jednym przebiegu. Można pozyskać materiał tarty już obrzynany bądź nieobrzynany. W obecnych nowoczesnych zakładach rezygnuje się z tartaków ramowych na rzecz tartaków tarczowych i dużych wielopił. Technologia tego typu wymaga mniejszych kosztów budowy zakładu i zapewnia mniejsze koszty eksploatacji. Występuje także obróbka agregatowa. Wszystkie te technologie powodują powstawanie bardzo dużej ilości odpadu (wióry). Podczas przerobu całej kłody za jednym razem, nie kontrolujemy jakości materiału tartego jak to jest możliwe w przypadku przerobu za pomocą traków taśmowych.
Mały trak ramowy do pozyskiwania lamelek
Typowy trak tarczowy
Wielopiła dużej wydajności
Do głównych gatunków iglastych, przecieranych w Polsce należą:
Tartaki do przerobu drewna liściastego.
Najczęściej tartak przecierający ten gatunek drewna wyposażony jest w trak taśmowy oraz fryzarnię. Przetarcie tego typu daje mało odpadu, dokładność obróbki jest duża a każdy sortyment tarty można traktować indywidualnie. W traku taśmowym możemy uzyskać tylko sortyment nieobrzynany. Wymagana jest fryzarnia. Do największych wad tej technologii przetarcia należy bardzo mała wydajność. Występują także wersje mobilne tartaków taśmowych. Napędzane są za pomocą silników spalinowych lub jeżeli jest dostępne zasilanie elektryczne, (np.przecieramy drewno na placu budowy) silnikiem elektrycznym. Po przetarciu kłody uzyskujemy fryzy.
Do głównie przecieranych w Polsce gatunków liściastych należą:
Podział drewna ze względu na postać drewna:
Podział ze względu na grubość drewna okrągłego:
Do grubizny zaliczamy drewno wielko i średniowymiarowe a do drobnicy drewno małowymiarowe.
Oprócz materiału tartego jaki uzyskiwany jest z kłody w wyniku przetarcia ( często proces ten nazywany jest przerobem pierwiastkowym) występują także inne postaci drewna okrągłego tj. łupane szczapy (przeznaczone do opalania lub na cele przerobu celulozowego oraz na materiały drewnopochodne), zrębki białe i zielone (zrębki pozyskane z gałęzi).
W coraz większej ilości tartaków stosuje się korowarki. Występuje wiele typów tych urządzeń. Najczęściej stosowane są korowarki z nożami sierpowymi lub frezarskie. Maszyny tego typu zapewniają dłuższą żywotność pił trakowych. Pozbycie się kory powoduje usunięcie piachu który przykleił się na placu. W korze znajduje się dużo substancji mineralnych, które również tępią narzędzia. Jeżeli mamy do dyspozycji pelecierkę lub brykieciarkę wióry po przetarciu możemy przerobić na wysokoenergetyczny surowiec. Duży udział kory powoduje wiele kłopotów podczas produkcji peletu i brykietu.