^Back To Top

Wady drewna - sęki i pęknięcia


Sęki i pęknięcia

Prawidłowe znalezienie i określenie wad drewna zapewnia nam zmniejszenie kosztów. Przy produkcji wysokiej jakości mebli złe określenie wad drewna może spowodować spadek jakości produktu. Dostępne są specjalne kursy brakarskie lecz określenie niektórych wad wewnętrznych wymaga lat doświadczenia. Podział wad drewna na grupy, rodzaje i odmiany oraz ich charakterystyki zamieszczone są w normach PN-79/D-01011 dla drewna okrągłego oraz PN-79/D01012 dla tarcicy. Temat wad w drewnie jest bardzo szeroki dlatego dzisiaj opiszę tylko sęki i pęknięcia.


Sęk.

Z definicji sęk to część gałęzi wrośnięta w drewno. W drewnie okrągłym rozróżniamy sęki oraz sęki niewidoczne, inaczej zarośnięte (ślepe). Sęki występują we wszystkich rodzajach drzew. Ich obecność wpływa niekorzystnie na właściwości mechaniczne (mogą zmniejszać wytrzymałość ale także ją podnosić - jest to niekorzystne dla drewna ponieważ zwiększają tylko wytrzymałość lokalną). Sęki dzielimy zależnie od ich wymiarów, stanu zdrowia, stopnia zrośnięcia z otaczającym drewnem oraz zależnie od ich zgrupowania. Sęki są jednym z najważniejszych czynników wpływających na jakość drewna tartacznego.


Sęki ślepe.

Są to sęki ukryte pod warstwą drewna. Podczas wzrostu drzewa dolne gałęzie obumierają. Drzewo „oczyszcza się”. W efekcie sęki ukryte są pozostałościami gałęzi z wczesnych stadiów rozwoju drzewa. Sęk nie jest widoczny na pobocznicy drewna ale można przewidzieć gdzie jest obserwując wypukłe guzy, charakterystyczne zmarszczenia kory i blizny zwane różami i brewkami. Na tego typu sęki bardzo uważają firmy produkujące wysokiej jakości okleiny jak i również firmy zajmujące się produkcją okien z drewna. Sęki kategorii ołówkowej i mniejsze czyli sęki perełkowe i szpilkowe - ich średnice maksymalne to 10mm.


Guzy
- są to wypukłości na powierzchni pobocznicy walca. Zakrywają one zarośnięty sęk. Występują one u wszystkich rodzajów drzew a zwłaszcza iglastych.


Róże
- są to charakterystyczne blizny na powierzchni drewna okrągłego. Zakrywają one sęk zarośnięty. Występują często w drewnie dębu i olchy.


Brewki
- są to dwuramienne zmarszczenia kory o symetrycznych pasmach skierowanych ukośnie w dół. Występują często w drewnie buku, topoli, osiki i brzozy. Zależnie od wielkości kąta rozwarcia brewki i wypukłości blizny określa się głębokość zalegania sęka w drewnie.


Sęki otwarte.

Są to sęki widoczne na powierzchni drewna okrągłego. Sęki te ze względu na kształt dzielimy na okrągłe (stosunek średnicy największej do najmniejszej nie może przekraczać 2), owalne (stosunek największej średnicy do najmniejszej przekracza 2 ale nie przekracza 4) i podłużne (stosunek średnic przekracza 4).

W materiale tartym rozróżniamy sęki na płaszczyźnie, na boku, na krawędzi i sęk przechodzący. Ze względu na stopień zgrupowania rozróżnia się sęki:

  • Pojedyncze - jest to sęk którego odległość do najbliższego sęka mierzona wzdłuż sztuki tarcicy jest większa od jej szerokości, przy czym w tarcicy o szerokości ponad 150mm wzajemna odległość sęków jest większa niż 150mm.
  • Sęki skupione - jest to zgrupowanie dwóch lub więcej sęków na odcinku równym szerokości tarcicy. Przy szerokości ponad 150mm pomiar jest dokonywany na odcinku 150mm.
  • Sęki skrzydlate - są to dwa podłużne sęki wychodzące z jednego okółka drewna okrągłego lub sęk podłużny w połączeniu z sękami owalnymi albo też z sęka na krawędzi tego samego okółka.


Podział sęków ze względu na stopień zrośnięcia :

  • Sęki zrośnięte - słoje roczne sęka zrośnięte są na ¾ obwodu otaczającego drewna.
  • Sęk niezrośnięty - słoje roczne sęka zrośnięte są na ¼ obwodu otaczającego drewna.


W drewnie sęka zdrowego nie ma śladu zgnilizny. Rozróżnia się zdrowe sęki jasne gdzie drewno jest zabarwione podobnie do drewna otaczającego oraz sęki ciemne gdzie sęk jest ciemniejszy od drewna otaczającego. Jest to sęk rogowaty, charakterystyczny dla drewna świerku.


Podział ze względu na zdrowotność:

  • sęk nadpsuty - jest to sęk ze zgnilizną zajmującą nie więcej niż 1/3 przekroju sęka,
  • sęk zepsuty - jest to sęk ze zgnilizną zajmującą powierzchnię większą niż 1/3przekroju sęka.

 

Pęknięcia

Pęknięcie.

Pęknięcie to rozerwanie tkanki drzewnej wzdłuż włókien, powstaje przeważnie podczas pozyskania surowca, jego dalszej obróbki oraz wysychania drewna.

Rozróżnia się trzy rodzaje pęknięć: czołowe, czołowo-boczne i czołowo-boczne.

Pęknięcie czołowe drewna okrągłego:

  • rdzeniowe proste,
  • rdzeniowe załamane,
  • rdzeniowe gwiaździste,
  • okrężne,
  • z przesychania/powietrzne.


Pęknięcie odchodzące od rdzenia w kierunku promieniowym na różnej długości tarcicy:

  • pęknięcie na płaszczyźnie,
  • pęknięcie na boku,
  • pęknięcie na czole.



Pęknięcia

Występują także pęknięcia mrozowe. Mają charakter pęknięć promieniowych. Są one spowodowane gwałtownym spadkiem temperatury zwykle tkanki przyrastającej. Występuje zmiana zabarwienia drewna oraz wgięcie słojów rocznych.


Występują także pęknięcia czołowo - boczne przechodzące:

  • na powierzchniach przeciwległych,
  • dwukrotnie na tej samej powierzchni,
  • na powierzchniach płaszczyzn przyległych.

Wszystkie opisane wady drewna mają wpływ na końcową jakość mebli drewnianych lub innych wyrobów drewno pochodnych.

 

Jarosław Gerszyński

Autor: Jarosław Gerszyński

O autorze: Jarosław Gerszyński jest absolwentem Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Ukończył studia na kierunku Technologia drewna. Współpracuje z firmą Made of Wood Group.

Dołącz do Jarosława Gerszyńskiego na Google+

Strona: www.zrobionezdrewna.pl